بررسی انواع فازمتر

فازمتر ها از اساسی‌ترین اجزای موجود در جعبه ابزارها هستند. اهمیت ساخت این ابزارها با کشف انرژی الکتریکی مشخص شد. از آنجایی که الکتریسته جز جدایی ناپذیر از زندگی بشر شده ‌است، بنابراین ساخت تجهیزات و ابزارهای پشتیبان برای هدایت، کنترل و تشخیص این انرژی امری ضروری و با اهمیت محسوب می‌شود. فازمتر یکی از این ابزار است. وسیله‌ای که بدون شک وجود آن درون جعبه ابزار شما، چه یک کاربر خانگی باشید و چه یک کاربر حرفه‌ای، کاملا ضرروی خواهد بود شاید به نظر برسد که این وسیله، بسیار ساده و ابتدایی است. اما بهتر است بدانید که فازمترهای امروزی متناسب با نیازهای کاربران در مدل‌ها و کیفیت‌ها مختلفی تولید و به بازار روانه شده‌اند. در این مقاله به آشنایی کامل با این ابزار، انواع آن، کاربردها و نکات مهم برای استفاده و خرید انواع فازمتر می‌پردازیم.

قطعا همه‌ی ما برای یک بار هم که شده از این وسیله استفاده کرده‌ایم. مهمترین وظیفه فازمتر نشان دادن جریان برق در داخل سیم است. با استفاده از این وسیله می‌توانید متوجه شوید که در داخل سیم برق وجود دارد یا نه. این ابزار در هر خانه‌ای و حتی کارگاه‌های کوچک و بزرگ هم لازم و ضروری است.

فازمتر چیست؟

به احتمال زیاد شما نیز حداقل یکبار از این وسیله استفاده کرده باشید یا آن‌را از نزدیک دیده باشید. فازمترها ابزارهایی هستند که وجود یا عدم وجود جریان الکتریکی در سیم را نشان می‌دهند. در واقع با استفاده از این ابزار می‌توانید به وجود جریان الکتریکی درون هادی پی ببرید. از آن‌جایی که فازمتر یک وسیله کاملا حیاتی و مهم در میان ابزارهاست، بنابراین حتی اگر علاقه‌ای به آن ندارید یا حاگتی فکر می‌کنید که ابزار پرمصرفی برای شما نخواهد بود، لازم است که یکی از آن‌ها را در میان جعبه ابزار خود داشته باشید.

فازمتر وسیله‌ایست اساسی و مهم که به منظور تشخیص وجود ولتاژ در هر وسیله‌ رسانا است. لازم است بدانید که معمولا از این ابزار برای تعیین جریان متناوب (AC) استفاده می‌شود. باید بدانید که با استفاده از فازمتر نمی‌توانید این اختلاف را اندازه گیری کنید تنها می‌توانید متوجه شوید که آیا اختلاف پتاسیلی وجود دارد یا نه. برای اندازه گیری اختلاف پتانسیل الکتریکی، باید از دستگاهی به نام مولتی متر استفاده کنید.  با توجه به این موضوع که فازمتر وسیله‌ای سبک و ارزان است و به راحتی در جعبه ابزار جای می‌گیرد و حمل کردن آن کار دشواری نیست.

ساختار فازمتر

فازمتر شکلی شبیه به پیچ گوشتی دارد اما کاربرد آن با پیچ گوشتی متفاوت است. همان طوری که گفتیم برای تعیین وجود جریان الکتریکی و تشخیص سیم فاز و نول مورد استفاده قرار می‌گیرد. لازم است بگوییم که یک فازمتر ساده از 8 جزء تشکیل شده است:

۱-لبه

2-عایق

۳-محافظه

۴-مقاومت

۵-گیره

۶-لامپ

۷-فنر

۸-پیچ

این وسیله یکی از ابزارهای قدیمی و بسیار کاربردی است که در تمامی صنایع به خصوص صنعت برق بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. با اینکه وسیله‌ای پر مصرف است اما شاید هنوز کسانی باشند که روش استفاده و حتی کاربرد آن را نمی‌دانند.

مکانیزم کار یک فازمتر

هنگامی که فردی سیم فاز را به سر فلزی ابزار فازمتر وصل کند، جریانی در این ابزار به وجود می آید که در مسیر خودش به یک مقاومت نسبتا بزرگی در اندازه مگا اهم برخورد خواهد کرد. لازم است بدانید که این مقاومت باعث محدود شدن جریان می‌شود و از طرفی مانع از وارد شدن الکترون زیادی به بدن فرد اپراتور می‌شود تا بدین صورت از بروی خطرات جدی جلوگیری شود.

همچنین در این ابزار یک لامپ تخلیه یا همان لامپ نئون قرار دارد تا وقتی که ولتاژ دو سر لامپ به میزان 70 ولت رسید، گازی که داخل لامپ قرار دارد واکنش نشان می‌دهد و باعث روشن شدن لامپ خواهد شد. اما باید بدانید که برای کامل شدن مدار نیاز است که فرد انگشت خود را بر روی پیچی که در انتهای فاز متر قرار گرفته، بگذارد، زیرا بدین صورت می‌توان به اصلاح قطب منفی مدار را نیز فعال کرد. در این حالت لازم است که فاز قطب مثبت در نظر گرفته شود.

حالتی نیز وجود دارد که سیمی که به سر فازمتر وصل است، فاز باشد لامپ تخلیه روشن خواهد شد که در این صورت چند حالت را باید تصور کنید:

اولین حالت این است که ممکن است با سیم نول اتصال برقرار شده باشد.

دومین حالت این است که شبکه برق قطع شده باشد یعنی در مدار ساختمان هیچ گونه الکتریسیته ای وجود ندارد.

حالت سوم این است که به دلیل شک های جریانی مقاومت هایی که داخل فازمتر وجود داشته است سوخته باشد.

به منظور عایق بودن فازمتر روی آن را با یک پوشش پلاستیکی پوشانده اند. توجه داشته باشید که برخی از مدل‌های فازمتر تنها برای برق فشار ضعیف طراحی شده اند و نمی‌توان از آن برای مشخص کردن فاز برق فشار قوی استفاده کرد. بنابراین لازم است که در زمان خرید فازمتر حتما این نکته را به خاطر داشته باشید. برای آن که متوجه شوید این فازمتر برای برق فشار قوی مناسب است یا ضعیف کافیست روی بدنه آن را با دقت نگاه کنید و ولتاژ مشخص شده آن را مطالعه کنید. واضح و بدیهی است که فازمترها هم همچون سایر ابزار آلات از مدل‌های مختلفی برخوردار باشد. در ادامه با ما همراه باشید تا با انواع مدل‌های مختلف فازمتر آشنا شوید.

انواع فازمتر

فازمترها هم انواع مختلفی دارند که هر کدام از آن‌ها کاربردهای متفاوتی دارند. برای خرید بهتر و مناسب‌تر با توجه به نیاز خود باید با کاربرد هریک از آن‌ها آشنا شوید.

1-فاز متر یک سر یا یک تماسه

یکی از معمول‌ترین و به صرفه‌ترین نوع فازمتر است. در این مدل یک سر آن به جایی که می‌خواهید ببینید جریان برق دارد یا نه متصل شده و سر دیگر آن در دست قرار خواهد گرفت. همچنین داخل آن دارای یک لامپ نئون بسیار ضعیف دارد که در صورت وجود جریان با نور کمی روشن می‌شود. لازم است توجه داشته باشید زمانی که محل اتصال فازمتر از ولتاژ برخوردار باشد و انگشت فرد در پیچ انتهای فازمتر قرار گرفته باشد جریان برق قرار بوده و در نهایت لامپ روشن خواهد شد.

برای خرید این نوع از فازمتر باید این نکته را حتما در نظر داشته باشید که برای برق فشار ضعیف مناسب است و ایمنی کافی برای برق فشار قوی ندارد و ممکن است سبب برق گرفتگی کاربر در زمان کار باشد. یکی دیگر از معایب این مدل از انواع فازمتر این است که جریان‌هایی که ضعیف تر از میزان مشخص شده برای روشن شدن لامپ را داشته باشند، نمایش داده نمی‌شوند. همچنین در برخی از مواقع با برگشت فاز، سبب می‌شود که فازمتر به اشتباه نشان دهد که سیم نول هم دارای ولتاژ است.

2-فاز متر دو سر یا دو تماسه

فازمتر دو سر مناسب ترین نوع فازمتر برای متخصصین سیم کشی‌های اتومبیل است. این مدل از فازمتر دو قسمت دارد که یک سر آن پیچ گوشتی است یا یک سیم لامپ دار و در بخش انتهایی سیمی تعبیه شده است. توجه داشته باشید که باید قسمت جلویی آن را به محل مورد تست تماس دهید و سیم عقبی را نباید در دست بگیرید باید آن را به طور مستقیم به زمین وصل کنید. باید بدانید که اگر ولتاژی ما بین این دو نقطه وجود داشته باشد، چراغ دستگاه روشن خواهد شد. مهمترین مزیت این مدل از فازمتر این است که سیم سبب می‌شود کاربر بتواند اگر ولتاژی بین هر دو نقطه از مدار باشد را بفهمد.

در مدل‌های تک سر تنها قادر به فهمیدن اختلاف پتانسیل بین یک نقطه از مدار با زمین را متوجه خواهید شد. توجه داشته باشید که مدل‌های مختلفی این مدل از فازمتر برای فهمیدن جریان‌های برق شهری، برق مستقیم با ولتاژ پایین 12 ولت و برق فشار قوی تا 2 هزار ولت می‌توان از این مدل فازمتر استفاده کرد. نکته حائز اهمیت درباره این مدل از فازمتر این است که چون با فرد به صورت مستقیم در تماس نیست، امکان بروز برق گرفتگی بسیار کمتر است. اما لازم است که کاربر همچنان نکات ایمنی را رعایت کند.

3-فاز متر غیر تماسی

این نوع از فازمتر بدین صورت عمل می‌کند که هیچ گونه تماسی با سیم یا مدار مورد نظر ندارد و فقط با استفاده از تغییرات میدان الکتریکی در اطراف یک سیم یا وسیله‌ای با جریان متناوب ولتاژ شی را مشخص می‌کند. به همین دلیل در زمان استفاده از این فازمتر دیگر نیازی نیست که سیم را لخت کنید. لازم است بدانید که این کار باعث به حداقل رساندن خطر برق گرفتگی شده است. بنابراین تنها با حرک دادن این فازمتر در اطراف یک سیم می‌توانید تشخیص دهید که جریانی وجود دارد یا خیر.

همچنین لازم است توجه داشته باشید که این نوع از فازمتر قادر است از پشت دیوار جای سیم‌هایی که در داخل دیوار در عمق کمی قرار گرفته‌اند را هم تعیین کند. اما باید بدانید که وظیفه اصلی این وسیله، اندازه گیری میدان الکتریکی است و توانایی تشخیص جریان کابل‌ها با روکش ضخیم را ندارد.

4-فازمتر ساده پیچ گوشتی

یکی از ساده‌ترین نوع فازمترها محسوب می‌شود که کار یک پیچ گوشتی را نیز انجام می‌دهد. این مدل از فازمتر جزء اولین نوع فازمترهایی است که مورد استفاده قرار گرفته است. فازمتر ساده پیچ گوشتی همان طوری که از اسمش مشخص است علاوه بر فازمتر بودن پیچ گوشتی هم است. اما این نکته را نیز به یاد داشته باشید که نباید از آن برای باز و بسته کردن پیچ‌های مثلا اتومبیل خود استفاده کنید. این پیچ گوشتی برای باز و بسته کردن پیچ‌های کلید و پریز‌های ساختمان بیشتر طراحی شده است. بنابراین باید بگوییم وجود همچین ابزار ساده‌ اما کاربردی در هر جعبه ابزاری لازم و ضروری است.

5-فازمتر مولتی کالر

این مدل از فازمترها جدیدترین نوع به حساب می‌آیند که از یک لامپ نئون با نور بالا برخوردار است. بنابراین با توجه به این موضوع که این فازمتر دارای نور بالایی است به راحتی می‌توان از این وسیله در محیط‌های باز و حتی در طول روز از آن به راحتی استفاده کرد. همچنین لازم به ذکر است که این لامپ در صورت سوختن و یا خراب شدن به راحتی تعویض می‌شود.

6-فاز متر دیجیتال (الکترونیکی)

یکی از جدیدترین نوع فازمترها است که علاوه بر تشخیص فاز از سیم نول، قادر به نمایش میزان ولتاژ و اندوکتانس نیز است. برای کار کردن با این مدل از فازمتر لازم است که قسمت فلزی تست فاز را با قسمت برق دار تماس دهید و دکمه تست را با کمک انگشت فشار دهید. با روشن شدن و یا روشن نشدن لامپ تخلیه، فاز و نول را به راحتی تشخیص خواهید داد. همچنین برای اندازه گیری اثر القا کافیست تماس شصتی و گرفتن بخش تستر در کنار سیم یا کابل برق، اثر القایی را مشخص کنید.

لازم است توجه کنید که اگر ولتاژ و جریان AC برقرار باشد، علامت بر روی فازمتر نمایش داده می‌شود. این عمل بدون تماس مستقیم با هادی سیم یا کابل انجام می‌شود. مهمترین مزیتی که استفاده از این فازمتر برای کاربر دارد این است به راحتی می‌توان با استفاده از آن میزان دقیق ولتاژ را اندازه گیری کرد و این فازمتر توانایی اندازه گیری ولتاژهای 220-12 ولت از نوع AC و DC را دارا است. همچنین در زمان استفاده از این فازمتر خطر برق گرفتگی بسیار کم خواهد بود.

7-فازمتر القایی 

کاربرد اصلی این فازمتر برای تشخیص مقاومت الکتریکی و یا فرکانس هر قطعه‌ای است. با استفاده از این فازمتر می‌توان در کنار مشخص کردن میزان ولتاژ و جریان از میزان مقاومت و فرکانس یک سیم یا هر قطعه‌ای آگاه شد. شاید بتوان گفت در میان انواع مدل‌های فازمتر پیشرفته ترین نوع فازمتر به حساب می‌آید. فازمتر القایی یکی از مناسب‌ترین نوع فازمترها برای تکنسین‌های برق و استادکاران حرفه‌ای است.

8-فازمتردوبل فشار ضعیف

این مدل از فازمتر برای آزمایش نبود برق در شبکه‌های فشار ضعیف قابل استفاده است اما حتما قبل از استفاده اطمینان پیدا کنید که فازمتر سالم است. همچنین در زمان خرید حتما به نوع چراغ و سالم بودن آن و همچنین دیده شدن نور چراغ در روز توجه داشته باشید.

9-فازمتر فشار متوسط

همان طوری که از اسم این مدل از فازمتر مشخص است به منظور امتحان کردن وجود برق درخطوط و پست‌های فشار متوسط که شامل 1 الی 33 کیلو ولت می‌شود، مناسب است. از این وسیله برای بررسی وجود ولتاژ بالا در تاسیسات و شبکه‌های برق است و به منظور ایمنی کارگران و تکنسین‌ها و … بهترین انتخاب خواهد بود.

فازمترهای فشار متوسط و یا قوی از سه قسمت تشکیل شده‌اند: اولین قسمت شاخک است که به منظور نزدیک کردن به موارد در نظر گرفته شده است. دومین قسمت آن چراغ یا لامپ نئون است که در صورت وجود جریان روشن خواهد شد و سومین قسمت آن دسته تلسکوپی مدرج است که عایق است تا بروز برق گرفتگی کاربر جلوگیری کند.

برای جلوگیری از حوادث برق گرفتگی وجود یک فازمتر سالم در جعبه ابزار یک تکنسین برق لازم و ضروری است. حتما قبل از انجام کار در شبکه‌هایی که جریان برق زیاد است، اطمینان حاصل کنید که فازمتر سالم باشد. فازمتری سالم و درست کار می‌کند که لامپ نئون آن روشن شود. معمولا فازمترها با استفاده از دو یا چهار باطری قلمی معمولی و یا باطری کتابی کار می‌کنند. اگر لامپ نئون آن روشن نشد و یا نور ضعیفی داشت باتری آن را عوض کنید تا درست شود. در زمان خرید حتما این نکته را در نظر داشته باشید که فازمتر با باطری کار می‌کند یا خیر.

در زمان کار کردن با فازمتر بهتر است که فازمتر را در دست راست خود قرار دهید تا در زمان بروز برق گرفتگی جریان برقی که بدن وارد می‌شود از مسیر قلب عبور نکند. بنابراین فراموش نکنید که اول از همه از سالم بودن فازمتر اطمینان پیدا کنید، زیرا کار شما با جریان برق فشار قوی است و یک سهل انگاری ساده‌ای همچون چک نکردن سالم بودن فازمتر ممکن است جان شما را به خطر بیاندازد.

در زمان استفاده از فاز متر رعایت چه نکاتی لازم و ضروری است:

• اولین نکته‌ای که برای تمامی مدل‌های فازمتر لازم است به آن توجه داشته باشید این است که حتما قبل از هر بار استفاده از فازمتر مطمئن شوید که این وسیله به درستی کار می‌کند. در غیر اینصورت ممکن است با خطر برق گرفتگی رو به رو شوید.
• لازم است بررسی کنید که دسته این ابزار خشک است و هیچ گونه رطوبتی نداشته باشد، در صورت وجود رطوبت حتما آن را با یک دستمال خشک کنید. زیرا این وسیله با برق سر و کار دارد و احتمال برق گرفتگی وجود دارد.
• توجه داشته باشید که در زمان استفاده از فازمتر حتما آن را از بدن دورتر نگه دارید.
• هیچ موقع این وسیله را بین دو فاز قرار ندهید زیرا این کار باعث می‌شود که فاصله فازها کم شود و در نهایت سبب بروز اتصال کوتاه شود.
• فازمتر را از یک فاز به فاز دیگر نزدیک نکنید. این کار باعث ‌می‌شود که دستگاه بین دو فاز پلی ایجاد کند و آن دو را بهم وصل کند.
• به دلیل آن که وسیله‌ای حساس است حتما دور از گرما و سرما غیر طبیعی آن را نگه دارید تا آسیبی به عملکرد دستگاه وارد نشود.
• در جعبه ابزار و یا کیف ابزار خود این وسیله را جایی بگذارید که فشار زیادی با آن وارد نشود. در نهایت چون این وسیله وظیفه اصلی آن تشخیص جریان برق است، باید از آن به خوبی مراقبت کنید تا اختلالی در عملکرد دستگاه بوجود نیاید.
• از فازمترهایی پیچ گوشتی مانند برای استفاده پیچ‌های دیگر استفاده نکنید، این مدل از فازمتر برای باز و بسته کردن پیچ پریز برق طراحی شده است.

چه فازمتری خوب و با کیفیت است؟

خوب بودن و باکیفیت بودن برای هر فردی معنای متفاوتی دارد. اگر منظور شما هم از خوب بودن یک فازمتر ابزاری است که قادر به تشخیص و اندازه گیری ولتاژ باشد، باید فازمتر دیجیتال را انتخاب کنید تا توانایی براورده کردن نیاز شما را داشته باشد. اما اگر خوب بودن برای شم بدان معنا است که در کنار میزان جریان و ولتاژ از مقاومت سیم و فرکانس هم آگاه شوید، مدل فازمتر القایی برای شما مناسب خواهد بود.

بنابراین نمی‌توان گفت که کدام فازمتر خوب است. فازمتر را باید متناسب با نیاز و کاری که می‌خواهید برای شما انجام دهد انتخاب کنید. اما به طور کلی فازمترها باید از بدنه محکم و با کیفیتی برخوردار باشند تا به راحتی شکسته نشوند. همچنین از نور قوی برخوردار باشند. بنابراین حتما قبل از خرید به این موارد توجه داشته باشید که کاربرد فازمتری که انتخاب کرده‌اید چیست و آیا نیاز شما را برطرف می‌کند یا نه. برندهای زیادی هستند که در این زمینه در حال فعالیت هستند که بهترین و خوش نام‌ترین آن‌ها عبارتند از: اکتیو تولز، رونیکس، ایران پتک، توسن.

نکات مهم در انتخاب و خرید انواع فازمتر

• در زمان خرید فازمتر حتما توجه داشته باشید که نوک فازمتر از استحکام مناسبی برخوردار باشد.
• بدنه فازمتر حتما باید از جنس پلاستیک خوب و مرغوبی باشد تا اگر بر روی زمین افتاد از شکسته شدن بدنه فازمتر و لامپ جلوگیری شود.
• نور لامپ داخل فازمتر وابسته به میزان ولتاژ خط دارد. پس در زمان خرید این نکته را نیز در نظر داشته باشید.
• حتما به کاربرد فازمتر در زمان خرید توجه داشته باشید.

با این حال باید بگوییم فازمتر وسیله‌ای است که برای تشخیص جریان برق در سیم و یا جسمی طراحی شده است. این ابزار امروزه انواع مختلفی دارد که هر کدام از آن‌ها کاربردهای متفاوتی دارند. برای انتخاب درست و مناسب‌تر اول از همه لازم است بدانید که کاربرد هریک از آن‌ها چیست تا بتوانید انتخاب بهتری داشته باشید. هیچ گاه از فازمتر به عنوان یک پیچ گوشتی استفاده نکنید، زیرا به مرور زمان خاصیت فازمتر بودن خود را از دست خواهد داد و خراب خواهد شد.

شرکت‌های بسیار زیادی هستند که انواع فازمترها را در طرح‌های مختلف و رنگ‌های گوناگونی طراحی و تولید می‌کنند. برندهایی مثل نووا، رونیکس، توسن، ایران پتک و …. از بهترین برندهایی هستند که محصولات با کیفیتی با قیمت مناسبی روانه بازار کرده‌اند. با توجه به بودجه‌ای که برای خرید فازمتر در نظر گرفته‌اید، می‌توانید از میان این برندهای بهترین نوع را متناسب با بودجه خود انتخاب کنید. اما به طور کلی در زمان انتخاب و خرید فازمتر به بدنه، نوک، و چراغ ان توجه داشته باشید که از جنس خوبی برخوردار باشد و حتما قبل از خرید آن را تست کنید که مشکلی نداشته باشد.

نویسنده: کیانا کیانی دوم

برگرفته از وبسایت دهکده ابزار