بررسی انواع سوهان و سنباده

سنباده و سوهان دو وسیله‌ بسیار ساده و کاربردی است که به منظور کار روی قطعات مختلف، سطوح آن‌ها را دچار تغییر می‌کنند. در برخی از فعالیت‌ها، نیاز به سطوح زبر و خشن است. برای ایجاد این‌گونه سطوح با توجه به شکل قطعه، از سنباده یا سوهان استفاده می‌شود. همچنین برای برداشتن براده‌هایی که در زمان ساخت قطعه ایجاد شده و موجب زبری قطعه می‌شود، به این دو ابزار نیاز خواهید داشت.

در واقع نحوه کار با قطعه و هدف نهایی، تعیین کننده نوع سوهان کاری قطعه است. در برخی از پروژه‌ها مانند رنگ کاری نیاز است تا سطوح نرمی ایجاد شود. این کار با استفاده از سنباده‌های نرم انجام می‌گیرد. در پروژهایی که کاربر قصد چسبکاری دارد، به سطوح زبر و خشنی نیاز است که چسب را روی سطح خود نگه دارد. این کار توسط سنباده‌هاي زبرتر انجام مي‌گيرد. بنابراين واضح است كه براي انجام فرآيند سوهان كاري، به سنباده‌هايي با درجه سختي و زبري متفاوت نياز پيدا خواهيد كرد. علاوه بر اين در قطعات بسيار سختي كه داراي گوشه و يا شكل‌هاي پيچيده هستند، به سوهان‌هاي مختلف نياز پيدا مي‌كنيد.

انتخاب يك سوهان و سنباده مناسب، نيازمند داشتن اطلاعات كافي در خصوص هر كدام از مدل‌هاي اين ابزارهاست. در اين مقاله قصد داريم تا انواع سوهان و سنباده و كاربرد آن‌ها را به شما معرفي كنيم تا انتخاب دقيق‌تر و مناسب‌تری داشته باشید. در بخش اول این مقاله به معرفی انواع سوهان و در بخش دوم به معرفی انواع سنباده خواهیم پرداخت.

سوهان

یکی از پر کاربردترین ابزار در پروژه‌های مختلف، سوهان است. قدمت ساخت این ابزارها به حدود 3000 سال پیش باز می‌گردد که دارای شکل‌های ساده بودند. اما سوهان‌هایی که به شکل امروزی قابل استفاده هستند، از قرن 11 میلادی وارد عرصه صنعت شده و از آن زمان تا امروز تغییر چندانی نکرده‌اند. سوهان کاری فرایندی است که در آن با استفاده سوهان، سطوح نرم و یا زبر ایجاد می‌شود. این ابزارهای دستی، از فولادهای کربنی با 31 درصد کربن ساخته می‌شود.
برای کار با این ابزارها، باید انواع آن را بشناسید. اما قبل از آن بهتر است تا با ساختمان این وسیله آشنا شوید. سوهان یک ابزار بسیار ساده است. این وسیله از اتصال سه بخش به یکدیگر ساخته شده‌است. در زیر به اختصار به بررسی هر کدام از این بخش‌ها می‌پردازیم:

1. دسته

دسته سوهان همان بخشی است که توسط آن هدایت وسیله توسط کاربر صورت می‌گیرد. این دسته می‌تواند از جنس پلاستیک و یا چوب باشد. در مدل‌هایی که دسته‌های آن‌ها چوبی است، با ایجاد یک حلقه روی چوب، محلی برای جا زدن دم سوهان ایجاد می‌گردد تا از شکافته شدن آن جلوگیری شود.

2. دم

قسمتی از بدنه سوهان (قسمت فلزی) است که باعث اتصال سوهان به دسته می‌شود.

3. آج

بخش اصلی که فرآیند سوهان کاری توسط آن انجام می‌گیرد. آج سوهان دارای اشکال مختلفی است. آج سوهان می‌تواند ساده بوده و یا دارای شکل‌های پیچیده‌تر مانند آج چپ و راست نیز باشد. از سوهان‌هایی که آج ساده دارند، برای سوهان کاری قطعات فلزی نرم مانند برنج و آلومینیوم استفاده می‌شود. در مقابل از سوهان‌های با آج چپ و راست برای قطعات سخت‌تر مانند فولادها و یا چدن استفاده می‌شود.

اما سوهان‌ها با سطح مقطع مختلفی ساخته می‌شوند. شکل سطح مقطع یک سوهان، تعیین کننده محل مورد استفاده از آن است. از آن‌جایی که قطعات دارای شکل‌های پیچیده بوده و از بخش‌های مختلفی با انواع شیار، گوشه‌های تیز و گرد و اشکال منظم و غیر منظمی ساخته شده‌اند، بنابراین به سوهان‌هایی با سطوح مقطع مختلفی نیاز پیدا خواهید کرد. از این رو شکل‌های مختلفی از این ابزار ساخته شده است.

انواع سوهان و کاربرد آن‌ها

برای خرید سوهان متناسب فعالیت خود، باید به دو نکته مهم توجه کنید.

• تعداد و شکل آج
• سطح مقطع سوهان

سوهان‌ها با اعدادمختلفی طبقه بندی می‌شوند. این اعداد با توجه به تعداد آج در یک سانتی‌متر طول تعریف می‌شوند و معمولا با شماره‌های زیر مشخص می‌گردند:

00 – 1 – 2 – 3 – 4 – 5 – 6 – 7 – 8

در این درجه بندی، هر سوهانی که دارای عدد 00 باشد، زبرترین نوع بوده و هرچه به سمت اعداد بالاتری برویم، از زبری سوهان کاسته شده و نرم‌تر خواهد شد.

نکته مهم در تعیین زبری و نرمی سوهان‌ها حجم براده برداری آن‌هاست. سوهان‌ها در یک جهت کار می‌کنند. هرچه حجم براده‌ای که در یک رفت از سطح قطعه برداشته می‌شود بیش‌تر باشد، سوهان زبرتر است. در زمان استفاده از این وسیله باید دقت کنید کنید که آن را در یک جهت با توجه به آج ابزار حرکت دهید. در این صورت براده‌ها برداشته خواهند شد. در صورت ایجاد حرکت رفت و برگشتی، علاوه بر این‌که هیچ براده‌ای در جهت برگشت برداشته نمی‌شود، قطعه نیز آسیب خواهد دید.

سوهان‌ها از نظر شکل سطح مقطع، به دسته‌های مختلفی طبقه‌بندی می‌شوند. در این بخش هر کدام را به اختصار توضیح می‌دهیم:

1. سوهان نیم گرد

سوهان‌های نیم گرد محبوبیت بسیاری در میان نجاران و کاربران صنعت مبلمان دارند. از این مدل برای برداشتن براده‌های قطعات و محصولات چوبی که شکل مقعر و محدب دارند استفاده می‌شود.

2. سوهان تخت

برای قطعاتی که مسطح هستند، نیاز به سوهانی دارید که کاملا مسطح باشد تا بتوانید این قطعات صاف را کاملا یکنواخت و یکدست سوهان کاری کنید. سوهان تخت همان مدلی است که برای این دست از قطعات بسیار پر کاربرد است. سوهان تخت پر مصرف‌ترین و مناسب‌ترین نوع سوهان است که از کارهای خانگی تا حرفه‌ای به آن نیاز پیدا خواهید کرد.

3. سوهان گرد

قطعا به قطعاتی بر می‌خورید که دارای شیار و حفره باشند. انواع بیضی، شیارهای با قوس‌های مختلف، سوراخ‌های گرد، اشکال واشر مانند، از جمله مواردی هستند که برای پرداخت آن‌ها به سوهان گرد نیاز پیدا خواهید کرد. علاوه بر براده برداری از سطح این گونه قطعات، برای افزایش قطر داخلی دایره‌ها و سوراخ‌ها نیز از این سوهان‌ها استفاده می‌شود.

4. سوهان قاشقی (دم موشی)

این سوهان در محل‌هایی که قوس‌های آن بیش‌تر است، کاربرد دارد. در واقع از آن در محل‌هایی کمک گرفته می‌شود، که استفاده از مدل‌های قبلی بیان شده، جوابگوی کار کاربران نیستند. از سوهان دم موشی یا همان قاشقی در کارهای منبت کاری و یا پیکرتراشی که قوس‌های داخلی و خارجی در قطعات آن‌ها زیاد است، استفاده می‌گردد.

5. سوهان سه گوش و چهار گوش

بر خلاف سوهان‌های گرد و نیم گرد که ظاهری دایره‌ای شکل دارند و برای سطوح محدب و مقعر استفاده می‌شوند، سوهان سه گوش و چهارگوش دارای زاویه‌هایی همانند نام خود در سطح مقطع و طول بدنه فلزی هستند. این سوهان‌ها برای محل‌هایی که مثلثی شکل هستند و همینطور دندان تیغه اره مناسبند. از دیگر کاربردهای آن‌ها می‌توان به شکل دادن و برداشتن براده‌های شیارهای کنگره‌ای نیز نام برد. مدل‌های چهارگوش برای محل‌هایی که شیارهای آن‌ها دارای زوایای قائمه هستند و همینطور برای حفره‌های چهارگوش کاربرد فراوانی دارد.

6. سوهان رنده‌ای

نوع جدید سوهان‌ است که اخیرا نیز در ایران مورد توجه کاربران مخصوصا فعالان در صنعت نجاری قرار گرفته‌است. نکته مهم در این مدل، امکان برداشتن سطح بیش‌تر و همچنین بزرگ‌تری از قطعه کار است. این سوهان با طراحی ویژه‌ای که در آج‌های آن انجام شده‌است، باعث می‌شود تا خرده‌های چوب را درون خود نگه ندارد. در واقع فاصله میان آج‌های سوهان رنده‌ای، خالی است. این فاصله موجب شده تا براده‌ها از سمت دیگر ابزار تخلیه شوند. بنابراین سرعت سوهان کاری را تا حد زیادی بالا می‌برد.

در صورت ضعیف بودن و نا مناسب بودن فلز به کار رفته در ساخت این وسیله، به سرعت خراب شده و از بین می‌رود. بنابراین برای تهیه آن باید اقدام به خرید از برندهای معتبر و با کیفیت موجود در بازار کنید.

7. سوهان مویی

همان‌طور که از نام آن‌ها پیداست، بسیار نازک‌تر از یک سوهان‌ معمولی و روتین هستند. این سوهان‌ها در ابعاد کوچک‌تر از ابعاد یک سوهان معمولی در فرم‌های مختلف ساخته می‌شوند که برای کارهای بسیار ظریف و حساس از آن‌ها استفاده مي‌شود.

8. سوهان دنده

دنده‌هاي پيچ‌ها محل‌هايي هستند كه زدودن زنگ و يا زائده‌هاي موجود بر آن‌ها كار دشواري است. سوهان دنده‌اي راه حل مناسبي براي رفع اين ايراد است. آج‌هاي اين سوهان به نحوي طراحي و ساخته شده‌است كه بتواند كاملا بر دنده‌هاي پيچ منطبق شود. از اين رو مي‌تواند دندانه‌هاي پيچ‌ها را تميز كرده و زنگ يا براده‌هاي موجب در آن‌ها را از بين ببرد.

انواع سوهان براي خريد در بازار

علاوه بر دانستن شكل سوهان، بايد نام‌هاي متداول آن‌ها را نيز بدانيد. سوهان‌ها با نام‌هاي مشخصي در بازار عرضه مي‌شوند كه عبارتند از:

1. سوهان تخت 6 اينچي
2. سوهان تخت 8 اينچي
3. سوهان تخت 10 اينچي
4. سوهان تخت 12 اينچي5. سوهان سه گوش 8 اينچي
5. سوهان سه گوش 10 اينچي
6. سوهان سه گوش 12 اينچي
7. سوهان نيم گرد 8 اينچي9. س.هان نيم گرد 10 اينچي
8. سوهان نيم گرد 12 اينچي11. سوهان چهار گوش 8 اينچي
9. سوهان چهار گوش 10 اينچي
10. سوهان چهار گوش 12 اينچي14. سوهان چوب ساب 8 اينچي
11. سوهان چوب ساب 10 اينچي
12. سوهان چوب ساب 12 اينچي

قطعا تمامي اين مدل‌ها براي يك كاربرد خانگي و يا مبتدي مورد استفاده نخواهد بود. بنابراين بهتر است قبل از اقدام به خريد، نوع فعاليت خود را مشخص كنيد و با توجه به نياز خود، مدل‌هاي مورد نظر را تهيه كنيد.

همانطور كه گفتيم در بخش دوم اين مقاله به بررسي سنباده و انواع آن مي‌پردازيم. سنباده نيز مانند سوهان وسيله‌اي بسيار كاربردي است كه در اكثر جعبه ابزارها يافت مي‌شود. چه يك كاربر حرفه‌اي باشيد و چه يك كاربر خانگي به تعدادي از آن‌ها نياز پيدا خواهيد كرد. قبل از اين‌كه به معرفي انواع مختلف اين وسيله بپردازيم، قصد داريم تا شما را با سنباده و ساختار آن آشنا كنيم. پس با ما همراه باشيد.

سنباده

سنباده‌ها ورقه‌هاي زبري هستند كه عموما از كاغذ، پارچه و يا فيلم‌هاي خاصي ساخته مي‌شوند. در واقع بخش بكينگ سنباده براي نگه داشتن ذرات ساينده روي آن است و عملا بدون وجود اين بخش سنباده‌اي وجود نخواهد داشت. از سنباده براي صاف كردن و يا حتي ايجاد خط و خش در موارد خاص بر روي سطوح مختلف استفاده مي‌شود. اين قطعات مي‌توانند از جنس‌هاي مختلفي مانند فلزات آهني و غير آهني، چوب و پلاستيك و گچ و ... باشند. سنباده‌ها داراي انواع مختلفي هستند كه با توجه به نياز كاربر قابل تهيه هستند. اين ابزارها مي‌توانند به شكل سنگ سنباده، ورق سنباده، دستگاه سنباده توليد و در اختيار كاربران قرار گيرد.

همانطور كه گفته شد، سنباده‌ها داراي درجه زبري متفاوتي هستند. هر چه يك سنباده زبرتر باشد، سطح بيش‌تري را بر مي‌دارد. همچنين خطوط ايجاد شده بر روي قطعه توسط آن عميق‌تر و بزرگ‌تر است. براي مشخص كردن درجه زبري يك سنباده از حروف لاتين به همراه اعداد در كنار آن استفاده مي‌شود. در بازار گريدهاي مختلفي از اين وسيله موجود است. زبرترين و خشن‌ترين نوع سنباده با گريد p16 مشخص مي‌گردد. نرم‌ترين سنباده نيز با گريد p10000 قابل تهيه است.

سنباده‌ها موادي معدني هستند. اين محصولات به صورت طبيعي و مصنوعي در بازار موجود هستند. از سنباده براي فرم دادن و يا پوليش سطوح مختلف استفاده مي‌گردد. با اینکه سنباده‌ها دارای انواع مختلفی هستند. اما متداول‌ترین نوع آن‌ها از جنس اکسید آلومینیوم، سرامیک، سیلیکون کارباید و زیر کونیا که موادی سخت و ساینده هستند، ساخته می‌شوند.

ساختار سنباده

سنباده‌ها دارای یک زمینه هستند که ذرات ساینده توسط چسب به این زمینه‌ها چسبانده می‌شود. جنس هر کدام از این بخش‌ها بر کیفیت و عملکرد نهایی این وسیله تاثیر بسیار زیادی دارد. در این بخش به بررسی انواع سنباده و کاربرد آن‌ها با توجه به جنس مواد به کار رفته در تولید آن می‌پردازیم:

ذرات ساینده و کاربرد آن در سطوح مختلف:

• اکسید آلومینیوم

سنباده‌های با رنگ قهوه‌ای موجود در بازار که در برخی موارد رنگ آن‌ها به قرمز نیز متمایل می‌شوند، از نوع اکسید آلومینیوم هستند. این سنباده‌ها از عمر بالایی برخوردار بوده و پر نمی‌شوند. در زمان کار با سنباده، سرعت نکته مهمی است. این سنباده‌ها در سرعت‌های بالا نیز عملکرد فوق‌العاده‌ای دارند. در واقع قدرت و توان خود برای براده برداری در سرعت‌های بالا را نیز به خوبی حفظ می‌کنند. بنابراین اگر قصد پولیش زنی فلزات غیر آهنی، آلومینیومی و یا چوب‌های سخت را دارید، این نوع مناسب است.

• سرامیک

سنباده‌های با رنگ قرمز نماد سنباده با ذرات ساینده سرامیکی است. این دسته تحمل بالایی در برابر فشار و گرمای زیاد حین کار بر روی قطعه دارند. ساختار کریستالی و دانه بندی در این نوع موجب شده تا بهترین گزینه برای سنباده زنی فلزات باشد. بنابراین از سنباده با ذرات سرامیکی برای براده برداری فلزات، فولادهای زنگ نزن، سوپر آلیاژها، تیتانیوم استفاده می‌شود. همچنین اگر فعالیت شما به گونه‌ایست که به فشارهای بالا بر روی قطعه کار نیاز دارید، بهتر است از این نوع استفاده کنید.

• سیلیکون کاربید

در بین سنباده‌های موجود در بازار، این مدل سخت‌ترین و تیزترین نوع است. رنگ این سنباده مشکی است و به علت نوع دانه بندی سیلیکون کاربید، بیار تیز بوده و برای براده برداری‌های سریع و خنک قابل استفاده است.

از کاربردهای این مدل می‌توان به سنباده زنی برنج‌ها، آلومینیوم‌ها و برنزها که فلزات غیر آهنی هستند و همچنین مواد دیگری مانند شیشه، پلاستیک، لاستیک، چوب و سنگ اشاره کرد. همچنین این دسته از سنباده‌ها برای پرداخت نهایی فایبرگلاس‌ها، قطعات چدنی و چوب‌ها بسیار مناسب هستند.

• زیرکونیوم یا زیر کونیا

رنگ این سنباده‌ها آبی بوده و در برخی موارد نیز به رنگ سبز نیز در بازار یافت می‌شوند. نوعی بسیار سخت است که کاملا مناسب براده برداری‌های سنگین خواهد بود. این مدل از اکسید آلومینیوم سخت‌تر است با این تفاوت که از آن تیزتر خواهد بود. از کاربردهای این دسته می‌توان سنباده زنی تمامی فلزات آهنی و غیر آهنی را نام برد.

• اسکاچ صنعتی

اگر به دنبال براده برداری و یا پولیش زنی  لبه فلزات هستید، اسکاچ صنعتی مناسب‌ترین گزینه خواهد بود. درجه بندی در این به صورت خشن، متوسط، نرم و بسیار نرم است. از نوع خشن ان برای براده برداری و از نوع نرم برای پولیش زنی استفاده می‌شود. بیش‌ترین استفاده از آن‌ها، برای قطعات فلزی است.

پشت سنباده (backing)

زمینه سنباده از مواد مختلفی ساخته می‌شود که تعیین کننده نوع کاربری این وسیله است. در زیر به معرفی این مواد می‌پردازیم:

1. پارچه: زمینه پارچه ای در سه نوع y-x-j تولید می‌شود.نوع :yمدلی بسیار محکم و مناسب برای براده برداری با استحکام بالاست. دارای تحمل بالا در برابر فشار است که به سادگی پاره نمی‌شود.

نوع x: مدلی متداول و مناسب برای کارهای معمولی و عموی است.

نوع j: مدلی بسیارمنعطف و مناسب برای پرداخت و سنباده زنی در محل‌های منعطف.

2. زمینه کاغذی: که در 5 مدل تولید می‌شود.

A weight: دانه بندی نرم و مورد استفاده در پولیش کاری

C weight: مناسب برای کار بر روی کابینت‌ها و گریدهای نرم و متوسط و در کل مواردی که استحکام و انعطاف همزمان مهم است.

D weight: دارای استحکام نسبی و مناسب برای گریدهای متوسط

E weight: دارای استحکام مناسب برای ساخت دیسک‌ها، رول سنباده و سنباده ورقی با گرید زبر.

F weight: مدلی که از ان برای ساخت سنباده نواری باریک و عریض استفاده می‌شود. مناسب برای پولیش انواع فلز، میل لنگ و صنایع کابینت سازی و مبلمان است.

3. زمینه فیبری: مدل‌هایی با استحکام بسیار بالا و سختی مناسب
4. ترکیبی: ساخته شده از پارچه و کاغذ برای سنباده زنی کف و سطح و قابل استفاده برای دستگاه‌های سنباده زنی

انواع چسب ها و تاثیر آن بر روی انواع سنباده

برای تولید سنباده از دو لایه چسب استفاده می‌شود. لایه اول باعث چسبیدن ذرات به زمینه شده و لایه دوم موجب چسباندن ذارت ساینده به هم می‌گردد. چهار مدل چسب برای تولید سنباده استفاده می‌شود که بر روی کیفیت نهایی محصول و کاربرد آن موثر است.

چسب روی چسب: هر دو لایه چسب است. مناسب برای پرداخت‌های عالی و بسیار منعطف است.

رزین بر روی چسب: لایه اول چسب و لایه دوم زرین بوده و مناسب برای کاربردهای با دمای بالا است.

رزین بر روی زرین: از زرین مصنوعی برای هر دو مرحله استفاده می‌شود. مقاوم‌ترین روش برای ساخت سنباده است که آن را در برابر گرماهای زیاد مقاوم می‌کند. بسیار سخت و دارای حداقل انعطاف است.

ضد آب: از رزین برای هر دولایه استفاده می‌شود. با این تفاوت که بر روی یک زمینه ضد آب استفاده می‌شود.

انواع سنباده با توجه گرید آن

1. خیلی زبر: گرید 16 تا 36 متعلق به این دسته است. بهتر است تنها برای مواردی استفاده شود که نیاز به براده برداری عمیق است. از ان برای اکسیدزدایی، پلیسه برداری قعطات مختلف، سنباده زدن کفپوش‌ها استفاده می‌شود.
2. زبر: گرید 40 تا 50 در این گروه قرار می‌گیرد. برای فرم دادن به قطعه کار و یا برداشتن پلیسه‌های سطحی از این نوع استفاده می‌شود.
3. متوسط: گریدهای 60، 80 و 100 مربوط به این دسته است. اولین مرحله در پولیش زنی توسط این سنباده‌ها انجام می‌گیرد.
4. نرم: سنباده‌های با گریدهای 120، 150، 180، 220 در این دسته قرار می‌گیرند. در کارگاه‌های آبکاری، از این دسته برای پرداخت اولیه روی سطح شیر آلات و یا لوسترها استفاده می‌شود.
5. خیلی نرم: آخرین دسته که گریدهای 320، 400، 600، 800، 1000 و 1200 را شامل می‌شود و برای پولیش‌کاری در مرحله آخر بر روی بدنه خودرو و یا آخرین مرحله قبل از آبکاری استفاده می‌شود.
6. پوساب: گریدهای 1000 تا 10000 در این گروه قرار می‌گیرند. به شکل برگه‌ای تولید شده و در پرداخت‌های بسیار حساس از آن‌ها استفاده می‌شود.

از انواع سنباده و سوهان بیش‌تر برای ایجاد سطوح نرم و برداشتن براده‌ها و یا پلیسه‌ها استفاده می‌شود. انتخاب سوهان و سنباده مناسب، کاملا متناسب با نوع فعالیت شخص است. اندازه دانه و نوع مواد ساینده به کار رفته در این محصولات تاثیر مستقیمی و بر شکل سطح و کیفیت آن دارد. داشتن اطلاعات کافی در خصوص هر کدام از انواع این ابزارها، از آسیب رساندن به قطعه و همچنین انجام دوباره‌کاری و اتلاف زمان، جلوگیری خواهد کرد. برای اشتن یک قطعه با کیفیت سطحی استاندارد، علاوه بر داشتن مهارت کافی در سوهان کاری، نوع ابزار نیز بسیار موثر است. اگر جزو کاربرانی هستید که استفاده بسیاری از این ابزارها می‌کنید. بهتر است انواع با کیفیت آن‌را انتخاب کنید تا از تعویض در حین کار و کاهش سرعت خود بکاهید. همچنین داشتن یک سوهان و یا سنباده با کیفیت، سطوحی با کیفیت و استاندارهای بالاتری را ایجاد خواهد کرد که برای آبکاری و رنگ‌کاری، کاملا مناسب و مقاوم هستند.

تهیه و تنظیم: کیانا کیانی دوم

برگرفته از وبسایت دهکده ابزار